Proje Özeti

PROJE ÖZETİ

AccessCity4All, DUT 2022 ÇAĞRISI, TÜBİTAK ÇOKLU İŞBİRLİĞİ PROJESİ

Ocak 2024-Aralık 2026

Sürdürülebilir geçişlerin en büyük toplumsal zorlukları kentlerde yaşanmaktadır. Kent planlaması açısından, 15 dakikalık kent konsepti, Avrupa kentlerinde sürdürülebilir bir kentsel geçişi teşvik etmek için en umut verici olanıdır. Kavram, insanların mahallelerindeki temel hizmetlere hesaplanmış potansiyel erişilebilirliğini esas almaktadır. Bu, yerel halka ve yere özgü bir kent planlama pratiği için nesnel, ancak basit bir temeldir. AccessCity4All, sakinlerin algılanan erişilebilirliğini ve belirli mahallelerde gerçekleştirilen erişilebilirliği kabul ederek 15 dakikalık kent konseptini tanımlar. Bu nedenle, farklı ihtiyaçları ve yetenekleri olan insanlar için farklı kentsel ortamlarda aktif hareketliliği desteklemeye odaklanır.

Proje; Austrian Academy of Sciences (Avusturya), ILS Research gGmbH (ILS) (Almanya), University of Groningen (Hollanda), University of Lizbon (Portekiz) ve Gazi Üniversitesi (Türkiye) ortaklığında DUT (Driving Urban Transitions) kapsamında sunulmuş ve kabul almıştır. Çalışma kapsamında özetle Portekiz, Hollanda, Almanya, Avusturya ve Türkiye'de yer alan beş yaşayan kentsel laboratuvarda (Urban Living Labs-ULL) karma yöntemli bir araştırma yaklaşımı uygulanacaktır. İncelenecek kent/bölgeler Viyana/AT, Münster/DE, Gröningen /NL, Lizbon/PT ve Ankara/TR olarak belirlenmiştir. Projenin Türkiye’deki işbirlikçi ortakları Çankaya Belediyesi (Ankara) ve Keçiören Belediyesi (Ankara)’dır. Karma yöntem; kent bütününde erişilebilirliğin hesaplanması, paydaş çalıştayları düzenlenmesi, 10 mahallede Birlikte Yürüme Görüşmeleri (WAI) yapılması ve farklı kentsel bağlamlardaki 50 mahallede Halk Katılımlı CBS (PPGIS) araştırmaları gerçekleştirilmesini içermektedir. Toplamda AccessCity4All, beş Avrupa kentinde 50.000 (elli bin) sakini kapsayacaktır.

Projenin getireceği en önemli yenilik (inovasyon) alanı (IA) olarak AccessCity4All, 15 dakikalık kent konseptinin, kentsel nüfuslardaki erişilebilirlik ihtiyaçlarının ve Avrupa'daki kentsel formların çeşitliliğine duyarlı olarak uyarlanmasıdır. Hesaplanan erişilebilirlik ölçümlerini algılanan ve hesaplanan erişilebilirlik hakkındaki bilgilerle bütünleştiren ampirik çalışmaya dayanarak, 15 dakikalık kentin eyleme dönüştürülebilir, insan merkezli ve yere özgü bir kavramsallaştırması sunulacaktır. Bu yaklaşım, hesaplanan, algılanan ve gerçekleştirilen “15 dakikalık” mahalleler arasındaki uyumsuzlukların belirlenmesine olanak tanımaktadır. Çalışmada, farklı nüfus gruplarının gerçek hareketlilik modelleri, erişilebilirlik ihtiyaçları ve algıları incelenecektir. Bu bilgi, farklı nüfus gruplarına ve kentsel biçimlere duyarlı mahalle düzeyinde erişilebilirlik önlemlerini tanımlamak için kullanılacaktır. Bu da Avrupa kentleri genelinde hizmet erişilebilirliğinin daha iyi ve daha doğru bir şekilde modellenmesine yol açarak aktif, sağlıklı ve kapsayıcı mahalleler için erişilebilirliğe dayalı planlama kavramlarının uygulanmasına yardımcı olacaktır. Böylece, AccessCity4All, DNSH ilkelerine 2020/852 sayılı AB düzenlemesinin 17. Fıkrasına karşılık gelecek şekilde sürdürülebilir planlamanın gerçekleştirilmesine katkıda bulunma hedefini açıkça ortaya koymaktadır. Bu hedeflere dayalı olarak, proje aşağıdaki kapsayıcı araştırma sorusuna cevap aramaktadır:

“15 dakikalık kent konsepti, kent merkezlerinden kenar mahallelere kadar uzanan farklı erişilebilirlik seviyelerine sahip mahallelerde yaşayan farklı gruplar için aktif hareketliliğe geçişi desteklemek üzere nasıl uyarlanabilir?”

Projede, bu asıl sorunun yanı sıra şu soruların da yanıtları aranmaktadır:

1. Farklı özelliklere sahip kentlerde uygulamada erişilebilirlik planlamasının mevcut durumu nedir?

a) Hizmet sunumunun düşük olduğu mahallelerde erişilebilirliği iyileştirmeye yönelik mevcut planlama uygulamaları ve stratejileri nelerdir?

b) Planlama pratiği ve politika oluşturma perspektifinden 15 dakikalık kent konseptini uygulamaya yönelik zorluklar ve fırsatlar nelerdir?

2. Farklı mahallelerde yaşayan farklı nüfus gruplarının algıları ve ihtiyaçları göz önüne alındığında erişilebilirliğin tanımı ve ölçümü aktif ulaşım modları ile nasıl geliştirilebilir?

a) Aktif ulaşım modları aracılığıyla hesaplanan, gerçekleştirilen ve algılanan erişilebilirlik, yerleşik gruplar ve farklı kentsel mahalleler arasında nasıl farklılık gösterir?

b) Aktif ulaşım modları aracılığıyla hesaplanan, gerçekleştirilen ve algılanan erişilebilirlik arasındaki uyumsuzlukları hangi faktörler etkiler?

c) Erişilebilirlik analizini iyileştirmek için bu bilgi mevcut erişilebilirlik ölçütlerine nasıl dahil edilebilir?

3. 15 dakikalık kent konsepti, farklı erişilebilirlik seviyelerine sahip mahallelere uyacak şekilde nasıl uyarlanabilir?

a) Uyarlanmış 15 dakikalık kent konsepti, farklı kentsel ortamlarda yaşayan farklı nüfus grupları için farklı 15 dakikalık mahalle tiplerinin belirlenmesine nasıl yardımcı olabilir?

b) Farklı erişilebilirlik seviyeleri gösteren kentsel mahalleler için 15 dakikalık kent konseptini hayata geçirmek için hangi önlemler alınmalıdır?

c) Kent planlama prosedürleri ve araçlarındaki hangi yenilik, uyarlanmış bir 15 dakikalık kent konseptinin gerçekleştirilmesini kolaylaştıracaktır?

AccessCity4All, bu araştırma sorularını yanıtlamak için beş Avrupa kentinde/bölgesinde bir Kentsel Yaşam Laboratuvarı (ULL) yaklaşımı uygulanacaktır. Türkiye örneklerinde bir Çankaya’dan (Ankara) bir de Keçiören’den (Ankara) dezavantajlı grupların olduğu mahalle belediyelerin desteğiyle seçilecek ve orada Birlikte Yürüme Görüşmeleri (WAI) ve Halkın Katılımı CBS (PPGIS) uygulanacaktır Her ULL, yere özgü, ampirik bir çerçeveyi büyük ölçekli dijital katılımcı haritalama yöntemi (Halkın Katılımı CBS-PPGIS) ve derinlemesine nitel yöntemlerle, (örn: WAI) ve diğer paydaşlarla ortak yaratıcı atölyelerle) birleştirecektir.

• Birlikte Yürüme Görüşmeleri (WAI) nitel yöntemlerin bir parçasıdır. Sosyal ve coğrafi araştırmalara dayalıdır ve hareket halindeki görüşme sırasında sosyo-mekansal algıların ve somut mekân deneyiminin araştırılmasına yardımcı olur. Bu sayede sahadaki deneyimler, algılar ve duygular hakkında kişisel alışveriş olanağı sunarlar (Kusenbach 2003; Stals ve ark. 2014; Sommer ve Töppel 2021). WAI, röportajlar, fotoğraflar, gözlem notları vs. aracılığıyla toplanan zengin, ayrıntılı ve çoklu duyusal veriler için geçerli için pratik bir yöntemdir (King & Woodroffe 2017). Projede WAI, kent merkezlerinin dışında da yakınlık ve erişilebilirlik ile ilgili kavramların tartışılması ve daha fazla geliştirilmesi konusunda görüş ve talepleri dahil etmek için kullanılacaktır. Sonuçlar ayrıca Halkın Katılımı CBS (PPGIS)'ye altlık oluşturmak için kullanılacak ve hassas gruplarla ilgili konuları içerecektir

.

• Halk Katılımlı CBS (PPGIS), yerel halk tarafından üretilen yer tabanlı verilerin toplanmasını sağlayan gelişmiş katılımcı haritalama araçlarıdır (Brown & Kyttä, 2014). PPGIS metodolojisi, sakinlerin büyük ölçekli katılımına ve kullanıcı bilgisini ve ihtiyaçlarını birbirine bağlamak için kurumsal jeo-uzamsal verilerle birlikte yer tabanlı “yumuşak” coğrafi bilgilerin (örneğin bireylerin ihtiyaçları ve algıları, hareketlilik modelleri, yetenekleri ve fırsatları) analizine olanak tanır. 15 dakikalık kent bağlamında, PPGIS araçları, hizmetlerin ve olanakların algılanan erişilebilirliği de dahil olmak üzere yerel halkın mekânsal uygulamaları ve yaşam ortamlarına ilişkin algıları hakkında yer tabanlı bilgiler sağlar. Kullanımları, farklı hesaplanmış erişilebilirlik seviyelerine sahip farklı mahallelerde (örn: kentte yer alan mahalleler, çeperde yer alan mahalleler gibi) yaşayan farklı sakin grupları için gereken hizmetler hakkında bilgi toplamamıza olanak tanır. Bu bilgi, yaygın olarak hesaplanan erişilebilirlik ölçütleri, algılanan ve gerçekleştirilen erişilebilirlik ile bu uyumsuzlukları etkileyebilecek sosyo-demografik ve yapılı çevresel faktörler arasındaki uyumsuzlukları araştırmak için kullanılacaktır.

Çalışmada elde edilecek bilgi, 15 dakikalık kent konseptinin anlayışını güncellemek ve farklı kentsel bağlamlar için konsepti işlevsel hale getirmek için kullanılacaktır. Proje ayrıca, 15 dakikalık kent konseptine odaklanarak hesaplanan, gerçekleştirilen ve algılanan erişilebilirliğin kilit yönlerine ilişkin mevcut metodolojileri daha da geliştirmeyi ve iyileştirmeyi amaçlamaktadır.